Motie: Verbeterde maatwerk aanpak voor langdurig werkzoekenden

De Raad van de gemeente Leiden, bijeen in de vergadering van 11 november 2021,

Constaterende dat

• Een te groot aantal Leidenaren, waaronder in het bijzonder een ruime meerderheid van de statushouders, langdurig werkzoekend is en zonder extra inspanning van de gemeente werkzoekend blijft.
• Hoe langer mensen werkloos zijn, hoe slechter hun perspectieven op betaald werk worden.
• Statushouders behoren tot de meeste kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt.
• Er in de regio Leiden duizenden vacatures voor praktisch opgeleiden niet worden vervuld wegens een tekort aan gekwalificeerde arbeidskrachten.
• In Leiden te veel hoogopgeleiden niet altijd het bij hen passende re-integratieaanbod krijgen. Dat geldt in het bijzonder statushouders die al langer afhankelijk zijn van een uitkering, zoals blijkt uit de door indieners verzamelde casuïstiek.
• Veel hoogopgeleiden, waaronder statushouders, snel aan het werk kunnen wanneer de gemeente hen ondersteunt bij het behalen van een voor de arbeidsmarkt relevante  beroepskwalificatie.
• De gemeente deze ondersteuning kan realiseren binnen bestaande budgettaire kaders en met inzet van het bestaande instrumentarium in de re-integratieverordening.
• Uit onderzoek is gebleken dat investeren in het behalen van een beroepskwalificatie de gemeente een hoog rendement oplevert.

Overwegende dat

• Het onwenselijk is dat de Leidse regio te maken blijft hebben met structurele tekorten aan praktisch geschoold personeel waardoor vele duizenden vacatures niet worden vervuld.
• Door deze tekorten de economische groei van de Leidse regio wordt bedreigd.
• Het onwenselijk is dat het perspectief op werk voor langdurig werkzoekenden, waaronder statushouders, structureel achterblijft bij de rest van de bevolking.
• De gemeente met het verbeteren van haar maatwerkaanpak voor deze groep een bijdrage kan leveren aan het realiseren van uitstroom uit de uitkering en het opheffen van tekorten op de arbeidsmarkt.
• De gemeente deze inspanning voor deze groep kan realiseren binnen de kaders van de programmabegroting en met het palet aan re-integratie instrumenten dat zij al tot haar beschikking heeft.

Verzoekt het college om

In overeenstemming met de Programmabegroting 2022, beleidsterrein 10A Arbeidsparticipatie, beleidslijn 10A1.1 (inzetten van re-integratie en participatievoorzieningen), de maatwerkaanpak voor langdurig werkzoekenden, waaronder statushouders, te verbeteren door binnen de ruimte van het bestaand budget:

• Alle uitkeringsgerechtigden uit de doelgroep langdurig werkzoekenden die al langere tijd een uitkering hebben (en gezien hun leeftijd niet in aanmerking komen voor studiefinanciering) en daardoor mogelijk niet meer goed bij de gemeente in beeld zijn, vanuit de gemeente actief te benaderen voor een op uitstroom gerichte verbeterde maatwerkaanpak.
• Bij iedere benaderde uitkeringsgerechtigde individueel te toetsen (‘maatwerk’) met welk re-integratieaanbod deze persoon het beste is geholpen waarbij de gemeente nadrukkelijk inzet op het via verkorte opleidingstrajecten behalen van beroepskwalificaties voor kansrijke banen.
• Indien nodig de op een beroepskwalificatie gerichte verkorte opleiding (‘scholing’) van de uitkeringsgerechtigde te financieren vanuit het geoormerkte re-integratiebudget dan wel de opleiding te bekostigen door vanuit dit budget een lening te verstrekken tegen zachte voorwaarden.
• Daarbij oog te hebben voor de bijzondere omstandigheden waar statushouders mee kampen;
• Te onderzoeken of elementen uit de succesvolle Rotterdamse aanpak ‘Sterk naar Werk’, waar scholingsvouchers een onderdeel van zijn, ook in Leiden kunnen worden ingezet.
• Periodiek (bij voorkeur jaarlijks) aan de raad te rapporteren over de met de uitvoering van deze motie behaalde resultaten.

Maarten Kersten – Partij Sleutelstad 

Thomas van Halm – SP 

Toelichting

Met deze motie beogen de indieners de perspectieven op uitstroom uit de uitkering van alle Leidenaren die langdurig werkzoekend zijn en gezien hun leeftijd niet in aanmerking komen voor studiefinanciering, te verbeteren. Voor veel van deze mensen is het niet hebben van een beroepskwalificatie het belangrijkste struikelblok bij het vinden van een baan. Veelal gaat het daarbij om mensen die ouder zijn dan 30 jaar. In deze groep bevinden zich veel statushouders.

In de recent verschenen studie Asiel en integratie 2021 – Cohortonderzoek asielzoekers en statushouders schrijft het CBS dat bijna 60% van de statushouders (van het cohort 2014, dus de statushouders die al iets langer in Nederland zijn) in de leeftijd van 18 tot 65 jaar werkloos is. Ter vergelijking: in de beroepsbevolking als geheel is de werkloosheid minder dan 5%. De meeste statushouders met een baan, werken in deeltijd en op basis van een tijdelijk contract.[1] Statushouders behoren daarmee tot de meest kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt.

Landelijk zijn er grote tekorten aan praktisch geschoolde werknemers op mbo-niveau. In het bijzonder in de sectoren horeca, zorg, techniek en logistiek blijven tienduizenden vacatures onvervuld. Specifiek in de Leidse regio zijn er grote tekorten aan praktisch geschoolden in de bouw, de techniek en de logistiek. In deze sectoren worden in de Leidse regio thans bijna 8.500 vacatures niet vervuld.[2] In een recentelijk door het SCP gepubliceerd nieuwsbericht roept deze overheidsdienst gemeentes op om, met de nieuwe inburgeringswet in aantocht, nog een stap extra te zetten om de toeleiding van statushouders naar het onderwijs en de arbeidsmarkt te verbeteren.[3]

Bij Partij Sleutelstad is een viertal casussen bekend van in Leiden woonachtige statushouders (allen 30+, academisch opgeleid, uitkering) die, ondanks hun hoge opleiding in het land van herkomst, geen aansluiting hebben kunnen vinden op de arbeidsmarkt. In de bij ons bekende casussen zijn mensen in hun land van herkomst afgestudeerd in Arabische taal- en letterkunde, journalistiek, Syrisch recht en communicatiewetenschap. De aansluiting met de Nederlandse arbeidsmarkt wordt gemist doordat hun diploma’s op een lager niveau worden gewaardeerd en/of doordat naar hun kennis geen vraag is in de Nederlandse context. Het gebrek aan een relevant arbeidsverleden in Nederland helpt hen eveneens niet aan een baan.

De statushouders in de genoemde casuïstiek komen, gezien hun leeftijd, niet in aanmerking voor studiefinanciering. Ook een levenlanglerenkrediet biedt geen oplossing wanneer (door omstandigheden gedwongen) wordt gekozen voor zelfstudie in combinatie met stage. Regulier dagonderwijs is voor deze mensen vaak niet mogelijk omdat de Participatiewet eist dat uitkeringsgerechtigden voltijds beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt of omdat dit thans niet kan worden gecombineerd met zorg- en opvoedtaken. Allen hebben zij de gemeente Leiden verzocht om ondersteuning bij het verkrijgen van een beroepskwalificatie. De gemeente heeft hen niet of slechts in beperkte mate geholpen met een re-integratieaanbod dat onvoldoende perspectief biedt of zelfs in het geheel niet passend is. Op eigen initiatief volgen enkelen nu verkorte mbo-opleidingen op niveau 4 waarmee zij zich verzekeren van een uitstekende positie op de arbeidsmarkt en waarmee zij van grote waarde zijn voor onze samenleving. In een casus financiert de persoon in kwestie de opleiding (een investering van ongeveer EUR 3.500, -) noodgedwongen met particulier geleend geld terwijl de gemeente Leiden in 2020 EUR 836.000, – van geoormerkt re-integratie budget niet heeft uitgegeven en heeft gestort in de reserve sociaal domein.

Uit de antwoorden van het college op technische vragen van Partij Sleutelstad over de uitvoering van de re-integratieverordening blijkt dat de gemeente in het afgelopen jaar geen enkele uitkeringsgerechtigde een aanbod voor het behalen van een mbo-diploma heeft gedaan terwijl daar, blijkens de bij ons bekende casuïstiek, een duidelijke behoefte aan is en door de gemeente zelf wordt gesproken van een ‘maatwerkaanpak’ waarbij ‘leeftijd en uitkeringsduur’ geen rol spelen. Tevens blijkt uit de beantwoording van diezelfde vragen dat de gemeente structureel minder scholingstrajecten inzet dan het, blijkens de doelstellingen in de programmabegroting, zelf heeft geraamd. Op 1 juli 2021 waren er slechts 38 lopende scholingstrajecten terwijl dit jaar en de komende jaren op jaarbasis 220 zijn begroot.[4]

Wanneer de gemeente Leiden bereid is te investeren in beroepskwalificaties voor statushouders dan spreken wij over een rendement waarbij de opbrengst van de investering op mbo-niveau 2 drie keer zo hoog is als de kosten van de studie. Dat schreef het Algemeen Dagblad onlangs op basis van een onderzoek van Curio, een grote beroepsopleider in Noord-Brabant. Voor opleidingen op niveau 3 en 4 is dit rendement zelfs nog hoger.[5]

[1] https://www.cbs.nl/nl-nl/publicatie/2021/15/asiel-en-integratie-2021-cohortonderzoek-asielzoekers-en-statushouders

[2] https://sleutelstad.nl/2021/09/17/krapte-op-regionale-arbeidsmarkt-bijna-weer-net-zo-hoog-als-voor-corona/

[3] https://www.scp.nl/actueel/nieuws/2021/09/09/in-uitvoering

[4] Zie antwoorden van het college op technische vragen en aanvullende technische vragen van Partij Sleutelstad over de uitvoering van de Verordening van de gemeenteraad van de gemeente Leiden behoudende regels omtrent re-integratie Re-integratieverordening Participatiewet 2017 Leiden.

[5] https://nos.nl/artikel/2394824-opbrengst-mbo-studenten-drie-keer-zo-hoog-als-kosten-studie