Nieuwe Democratie – Update

Partij Sleutelstad heeft de zeggenschap van burgers hoog in het vaandel staan. De fractie en de werkgroep Nieuwe Democratie hebben afgelopen maanden druk gewerkt aan methodes en ideeën om burgers meer te betrekken bij de lokale democratie. Dit vergt, naast een andere mentaliteit en werkwijze van alle betrokkenen (college, raad, ambtenaren en burgers), ook nieuwe (digitale) instrumenten. Het referendum en het burgerinitiatief bieden mogelijkheden. Helaas worden ze in de praktijk weinig gebruikt. Kennelijk zijn de drempels, met name van het referendum, te hoog. We stellen daarom voor om het referendum aan te passen en drie nieuwe instrumenten te introduceren: het volksinitiatief, de burgerpeiling en de digitale participatietools: de e-tools.

Referendum (Aanpassen)
Het referendum is een instrument waarmee burgers zich kunnen uitspreken over een concept-raadsbesluit. Het betreffende besluit wordt dan opgeschort. Na de stemming neemt de raad het besluit om de uitslag van het referendum al dan niet over te nemen.
Zoals vermeld zijn de drempels om een referendum te houden hoog.

Wij stellen daarom de volgende aanpassingen voor:

• Verlaag de drempel voor het referendumverzoek tot 750 kiesgerechtigden (was 5000).
• Voorlichting via de website van de gemeente, de lokale media en (gemeente-) berichten in de huis- aan huisbladen en middels een referendumkrant/-brochure.
• Voer naast de huidige manier van stemmen op een stembureau, ook online stemmen in op de website van de gemeente (met DigiD) en stemmen per post.
• Geen opkomstdrempel (is nu >30% kiesgerechtigden). De hoogte van de opkomst bepaalt het gewicht van de uitkomst.

Volksinitiatief (Nieuw)
Via het volksinitiatief kunnen 750 Leidse burgers een referendum afdwingen over een eigen aangedragen voorstel. Het voorstel wordt eerst voorgelegd aan de Raad. Indien de raad het voorstel overneemt, eindigt de procedure. Maar bij (gedeeltelijke) afwijzing volgt een referendum waarin de bevolking zich kan uitspreken over het voorstel.

De raad heeft het recht om een eigen tegenvoorstel in het referendum voor te leggen, bijvoorbeeld indien zij slechts deels in het voorstel kan vinden. Kiezers hebben in dat geval drie keuzes: het volksinitiatief, het tegenvoorstel óf de status quo (oude situatie). Verder zal zoveel mogelijk dezelfde procedure als bij het gewone referendum worden gehanteerd.

Door het volksinitiatief eerst voor te leggen aan de raad wordt een dialoog tussen kiezers en gekozen gestimuleerd, terwijl het referendum garandeert dat de initiatiefnemers een stok achter de deur hebben en ook ondervertegenwoordigde groepen betrokken worden bij het besluit.”

Burgerpeiling (Nieuw)
De burgerpeiling is een (vroegtijdige) peiling van het standpunt van de burgers over een bepaald onderwerp of (voorgenomen) besluit. De belangrijkste verschillen met het referendum zijn dat de burgerpeiling zich niet beperkt tot een (concept-) raadsbesluit en dat er geen sprake is van een automatische opschortende werking. Hierover besluit een meerderheid van de Raad.

Een verzoek tot een burgerpeiling kan worden gedaan door 250 kiesgerechtigden of door één of meer raadsleden, middels een initiatiefvoorstel. In het eerste geval wordt het verzoek ingewilligd na controle van de ondersteunende kiezers. Bij een initiatiefvoorstel dient 1/3 van de aanwezige raadsleden vóór te zijn.

De uitvoering van de peiling kan op twee manieren:

• Peiling onder de betrokken Leidse burgers (gemeente/wijk/buurt), of
• Peiling onder een representatieve steekproef.

Per geval beslist de raad welke methode wordt gebruikt. Stemmen geschiedt online op de website van de gemeente, of met behulp van een specifieke e-tool, of per post. Een meerderheid van de raad beslist wat er met de uitslag van de peiling gebeurt.

Burgerinitiatief (Bestaand)
Er zijn twee soorten burgerinitiatieven mogelijk:

• Het aandragen van een onderwerp aan de raad ter agendering, zonder nadere omschrijving. Een voorbeeld is om te discussiëren over de veiligheid in een bepaalde wijk.
• Het gemotiveerde verzoek, met omschrijving van het besluit dat van de raad wordt gevraagd. Het gaat om een concreet voorstel. Een voorbeeld is om betaald parkeren in een bepaalde wijk in te voeren.

Het burgerinitiatief moet door tenminste 10 kiesgerechtigden worden ondersteund. Het burgerinitiatief is daardoor een laagdrempelige mogelijkheid om een onderwerp of concreet voorstel op de agenda van de raad te zetten. Daar staat tegenover dat een positieve uitkomst afhankelijk is van een meerderheid in de raad. Immers wanneer de raad het voorstel afwijst stopt de procedure. Dit in tegenstelling tot het volksinitiatief waar nog een referendum over de kwestie kan worden afgedwongen.

Digitale participatietools: e-tools (Nieuw)
Om burgers in een vroeg stadium te betrekken bij de besluitvorming zijn digitale participatietools ontwikkeld. Stichting Movisie (www.Movisie.nl) heeft op verzoek van het Ministerie van Binnenlandse Zaken de keuzewijzer e-tools ontwikkeld. Movisie presenteert hierin een actueel overzicht van de bestaande e-tools (21 stuks) met hun praktijkvoorbeelden en de ervaringen van de gemeenten die ze al gebruiken. De tools verschillen onderling in het stuk van de beleidscyclus dat zij beslaan (agendavorming, beleidsvoorbereiding, beleidsbepaling, beleidsuitvoering, beleidsevaluatie). Een keuze voor één van de tools hangt dus af van de aard van het onderwerp. Voor alle tools geldt dat het belangrijk is om de introductie goed voor te bereiden.

Stand van zaken
Bovengenoemde voorstellen hebben we ter toetsing voorgelegd aan de Referendumkamer. Een belangrijk aspect is hoe de toegankelijkheid voor alle burgers, het voorkomen van fraude en de privacy optimaal kunnen worden gewaarborgd. Daarbij dienen eventuele restricties te worden afgewogen tegen het ontstaan van extra drempels. Dit moet nog worden uitgewerkt in een sluitende regeling. Na de reactie van de referendumkamer zullen we een raadsvoorstel indienen om het referendum, het volksinitiatief en de burgerpeiling op te nemen in de nieuwe ‘Participatie- en Inspraakverordening’.