Commissiedebat referendum toont aan: Alleen Partij Sleutelstad kiest écht voor burgerzeggenschap

Partij Sleutelstad kiest voor échte burgerzeggenschap. Tijdens het debat over het Leidse referendum brak lijsttrekker Thijs Vos met zeven voorstellen een lans voor een laagdrempelig en burgervriendelijk referendum. Met wisselend succes: Terwijl de meeste partijen zich schaarden achter het voorstel om niet te beknibbelen op de termijn waarin Leidenaren een referendum kunnen aanvragen, bleek uit de lauwe tot negatieve reacties op andere voorstellen al snel dat veel partijen helemaal niet zitten te wachten op een luide stem van de bevolking. 

Sinds haar oprichting is Partij Sleutelstad altijd een hartgrondig voorstander geweest van directe democratie. Niet politici, wethouders of ambtenaren, maar Leidenaren dienen uiteindelijk het laatste woord te hebben over hun eigen stad en wijk. Het referendum geeft burgers de kans om zich rechtstreeks uit te spreken over een voorgenomen besluit van  de gemeenteraad. Uit de recente geschiedenis blijkt dat, hoewel schoorvoetend, de uitslag van referenda (helaas) in tegentelling tot de meeste participatietrajecten wel serieus wordt genomen. Zo betekende de nee-stem in het referendum vorig jaar het einde voor de plannen voor een vierde hockeyveld in het Roomburgerpark. Referenda worden bovendien ook veel gebruikt door groepen die in de gemeenteraad niet of nauwelijks zijn vertegenwoordigd, zoals praktisch geschoolden. Het referendum, zo benadrukte lijsttrekker Vos in zijn bijdrage, geeft hen daarmee alsnog een stem in de lokale politiek.

Helaas kent het Leidse referendum hoge drempels en onttrekken zich veel onderwerp aan de mogelijkheid om er een referendum over aan te vragen. Om het referendum laagdrempeliger en burgervriendelijker te maken deed Partij Sleutelstad in de commissie Leefbaarheid & Bereikbaarheid daarom zeven voorstellen:

• De aantal handtekeningen voor een referendum verlagen naar 2.500: In de meeste grote steden ligt de ondersteuningsdrempel tussen de 1,5% en 3%, maar in Leiden ligt deze veel hoger: 5.000 handtekeningen (zo’n 5%). Door het verlagen van de drempel wordt het voor burgers makkelijker om een referendum aan te vragen.
• Geen inkorting van ondersteuningstermijn inleidend referendumverzoek: Het college wil de periode waarin een referendumverzoek ondertekend kan worden met een week inkorten. Partij Sleutelstad ziet geen aanleiding om aan de tijd waarin burgers een referendum kunnen aanvragen te beknibbelen. De drempels zijn al hoog genoeg. Ook de referendumkamer heeft over deze aanpassing negatief geadviseerd. Partij Sleutelstad wil dat de inkorting van deze termijn uit het raadsvoorstel wordt gehaald.
• Het schrappen van de opkomstdrempel: Een referendum is in Leiden op dit moment pas geldig als 30% van de Leidenaren heeft gestemd. Hoewel de redenering dat een uitslag pas geldig is bij x-aantal stemmen begrijpelijk lijkt, heeft de opkomstdrempel grote negatieve neveneffecten: zo roept het perverse strategische prikkels in het leven (waarom zou je als voorstemmer stemmen als daarmee mogelijk de opkomstdrempel wordt gehaald?), is de drempel zeer arbitrair, leidt het tot verwarring en blijkt het uit onderzoek zelfs de opkomst te dempen. Bij een raadgevend referendum is een drempel bovendien niet nodig. Het is immers een advies.
• Initiatiefnemers krijgen het recht om alternatief voorstel te doen: Het zou in het referendum niet alleen mogelijk moeten zijn om voor of tegen te stemmen, maar initiatiefnemers zouden ook uitgedaagd moeten worden om zelf met een alternatief plan te komen als ze een referendum aanvragen. Dat kan gaan om enkele aanpassingen als een geheel nieuw plan. In het referendum zou door Leidenaren dan gekozen kunnen worden tussen het raadsvoorstel, het alternatieve plan of geen van beiden.
• Meer referendabele onderwerpen: Partij Sleutelstad vindt dat Leidenaren zich via een referendum ook uit moeten kunnen spreken over belastingen en het overdragen van bevoegdheden aan samenwerkingsverbanden. Bovendien zou onderzocht moeten worden of ook collegebesluiten in bepaalde gevallen referendabel zouden kunnen worden. Onderwerpen als een vuurwerkverbod of uitbreiding van betaald parkeren zijn nu bijvoorbeeld niet referendabel omdat formeel het college hierover besluit.
• Wijkreferendum: Niet alle besluiten die de raad neemt gaan de gehele stad aan; er zijn ook plannen die enkel betrekking hebben op bepaalde buurten. Indien over een dergelijk besluit een referendum wordt aangevraagd zou het mogelijk moeten zijn om het referendum alleen in een deel van de gemeente en niet in de hele stad te houden. 
• Verken mogelijkheden digitaal stemmen: De afgelopen twee decennia zijn er steeds meer vorderingen gemaakt op het gebied van digitaal stemmen. In het buitenland zijn verschillende steden en regionale overheid hier op overgestapt. Partij Sleutelstad wil de mogelijkheden voor digitaal stemmen bij een referendum verkennen.

De meeste partijen schaarden zich achter het pleidooi van Vos om niet te beknibbelen op de termijn waarin burgers een referendumverzoek kunnen indienen. Voor de voorstellen om het referendum laagdrempeliger te maken of het aantal referendabele onderwerpen uit de breiden was veel minder steun. Veel partijen bleken er helemaal niet op zitten te wachten dat de Leidenaren een sterkere en luidere stem in lokale politiek zou krijgen. Verschillende partijen – van de VVD tot D66 en Leiden Participeert –  spraken zelfs hun hoop uit dat het Roomburgerpark voorlopig het laatste referendum is. Daarmee toont het debat in ieder geval één ding aan: alleen Partij Sleutelstad kiest voor échte burgerzeggenschap.

Update: Naar aanleiding van het debat wordt het voorstel om het aantal handtekeningen te verlagen inzet voor de verkiezingen en daarna. De overige voorstellen worden uitgewerkt in moties en amendementen.