Partij Sleutelstad kritisch op financiële keuzes coalitie: ‘Haal stofkam door de investeringsagenda’

De investeringsagenda van één miljard euro die GroenLinks, D66 en PvdA vanaf 2018 hebben uitgerold slaat als een boomerang terug in het gezicht van het huidige college, bestaande uit diezelfde partijen aangevuld met het CDA. Door de enorme investeringen die worden gepleegd grijpen de extreme prijsstijgingen en enorme rentestijgingen in op de Leidse begroting. Er moet voor maar liefst 17 miljoen euro worden bijgestuurd. Hoewel het college doet voorkomen dat ze scherpe keuzes maakt, lijkt ze vooral problemen door te schuiven. Partij Sleutelstad is hier ronduit kritisch op en wil dat het college alsnog de stofkam door de investeringsagenda haalt.

Toen in 2018 de linkse coalitie van D66, GroenLinks en PvdA aantrad stonden bijna alle signaalwaardes nog op groen: weinig schulden, goed gevulde reserves en een sluitende begroting. Het nieuwe stadsbestuur koos er echter voor om een gigantisch investeringsprogramma ter waarde van circa één miljard euro in gang te zetten. Ter perspectief: Leiden heeft een begroting van zo’n 500 miljoen. Omdat Leiden zelf niet beschikt over dit enorme bedrag, moeten leningen aangegaan worden op de kapitaalmarkt en reserves worden opgemaakt. De schuldquote zou daarmee oplopen van x% naar 198% – hoger dan elke andere (middel)grote Nederlandse gemeente.

Partij Sleutelstad is altijd kritisch geweest op deze keuze. Het maakt de gemeente kwetsbaar bij schommelingen op de kapitaalmarkt: bij een rentestijging van 0,1% is de gemeente ieder jaar €153.000,- meer kwijt. Qua kosten staat dat gelijk aan drie boa’s. Het betekent ook dat de gemeente enorme bedragen binnen de begroting moet reserveren voor afschrijvingen (kapitaallasten): 58 miljoen euro. Al dat geld kan niet meer uitgegeven worden aan bijvoorbeeld zorg, armoedebeleid of veiligheid. Daarmee komt uitvoering van de kerntaken van de gemeente in de verdrukking. Doordat reeds aangegane schulden niet kunnen worden teruggedraaid, hebben toekomstige colleges bovendien geen invloed meer op een aanzienlijk deel van de begroting. Dat maakt zo’n hoge schuld ook vanuit democratisch oogpunt problematisch.

In een tijd van lage en in 2021 zelfs negatieve rentes waren de waarschuwingen van oppositiepartijen aan dovemansoren gericht. Voor het college was the sky the limit.

Boomerang

Inmiddels zijn de tijden totaal anders. Door diverse macro-economische factoren wordt Leiden geconfronteerd met forse rentestijgingen en extreme prijsstijgingen. Bij grote projecten zijn overschrijdingen aan de orde van de dag. Dit speelt bij alle gemeentes, maar Leiden wordt door haar grote investeringsdrang heel hard geraakt. In de komende begroting moet een tegenvaller van 17 miljoen euro opgevangen worden.

Om deze tegenvaller op te vangen maakt het college een aantal financiële keuzes. Op de eerste plaats worden investeringen getemporiseerd: 125 miljoen euro aan investeringen schuiven daardoor buiten het meerjarenbeeld (2023-2027). Op de tweede plaats worden nieuwe investeringen niet automatisch verwerkt in de begroting, maar moeten plannen eerst ver genoeg gevorderd zijn en eigen dekking hebben gevonden. Op de derde plaats worden een aantal bezuinigingstaakstellingen ingesteld, bijvoorbeeld op zorg en armoedebeleid (3,4 miljoen).

Door deze operatie weet het college een sluitende begroting te presenteren en daalt de verwachte schuldquote enigszins (van 198% naar 185%).

Stofkam

Het stadsbestuur klopt zich hiervoor op de borst, maar échte keuzes worden eigenlijk niet gemaakt. Investeringen worden doorgeschoven, maar niet geschrapt. Dat bepaalde investeringen waarvan we weten dat ze eraan komen buiten de boeken worden gehouden, leidt er toe dat er vooral op papier een sluitende begroting is. Ten slotte zijn ook de bezuinigingstaakstellingen nog niet ingevuld. Ook besparingen worden dus doorgeschoven.

Partij Sleutelstad heeft het college in de commissie- en raadsdebatten opgeroepen om de stofkam door de investeringsagenda te halen en investeringen die geen must have zijn (voorlopig) te schrappen. Zelf hebben we gelijk al een nominatie: uit de Leidse Ring Noord moet per direct de stekker getrokken worden. Dit is de grootste investering die door de gemeente Leiden gepleegd worden en is een ware bodemloze put: waar het ooit om tientallen miljoenen ging, kunnen we er vergif op nemen dat de kosten bij realisatie om honderden miljoenen zal gaan.

Samen met de VVD heeft Partij Sleutelstad daarnaast het voorstel gedaan om bij de begroting inzicht te bieden in de status van projecten en bijbehorende investeringen door te rapporteren in welke fase deze zich bevinden. Dat stelt de gemeenteraad beter in staat om de financiële positie van de gemeente te beoordelen en prioriteiten te stellen in het investeringsprogramma.